Günümüzde neredeyse her internet sitesinde karşımıza çıkan çerez ikazları artık hayli sıradan hale geldi. Genelde ne olduklarını anlamadan ‘kabul et’ diyerek geçiyoruz. Fakat bu küçük bilgi evraklarına neden ‘çerez’ denmiş hiç merak ettiniz mi? Güya bir yerlerden ilham alınmış üzere değil mi? Aslında işin ardında farklı bir teknik geçmiş yatıyor.
Kaynak 1, Kaynak 2
Önce masalsı olanla başlayalım: Hansel ve Gretel etkisi
Bu isimlendirme ile ilgili en romantik teori, Grimm Kardeşler’in meşhur masalı Hansel ve Gretel’e dayanıyor. Öyküde, iki çocuk ormanda yollarını kaybetmemek için artlarında ekmek kırıntıları bırakıyor. Bu kırıntılar, onların geldiği yolu hatırlamalarına yardım ediyor.
Tıpkı bu metafor üzere, internet tarayıcıları da kullanıcıyı tanımak ve geçmiş hareketlerini hatırlamak için ardında izler bırakıyor. İzlere de ‘cookie’ yani çerez ismi verilmiş. Kulağa güzel gelen bir öykü olsa da teknik gerçeklik biraz daha farklı.
Gerçek isim babası: Magic Cookie’ler ve Unix sistemleri
Cookie terimi, birinci sefer 1994 yılında Netscape’in kurucularından Lou Montulli tarafından kullanıldı. Aslında Montulli, eski Unix sistemlerinde kullanılan ve programlar ortasında data paylaşımına yarayan ‘Magic Cookie’ kavramından ilham aldı. Bu küçük bilgi blokları, iki sistem ortasında tanımlama ve oturum idaresi üzere fonksiyonlar için kullanılıyordu.
Lou Montulli, tıpkı sistemi internet tarayıcıları ile sunucular ortasında da kullanabileceğini fark etti ve web çerezlerini geliştirdi. Böylelikle bugünkü manasıyla HTTP cookie doğmuş oldu.
Peki internet çerezleri tam olarak ne işe yarıyor?
İnternet çerezleri, bir web sitesine girdiğinizde tarayıcınızda saklanan küçük metin belgeleridir. Bu evrakta size özel, rastgele üretilmiş bir kimlik numarası bulunur. Bu sayede site, sizi bir sonraki ziyaretinizde hatırlayabilir. Hangi eserleri sepete attığınızı, hangi lisanı tercih ettiğinizi ya da giriş yapıp yapmadığınızı hatırlamak için bu çerezler devreye girer. Özcesi internetin şahsî, pratik ve süratli hale gelmesinin gerisinde bu minik belgelerin büyük tesiri var.
Günümüzde kullanıcı kapalılığıyla ilgili yasal düzenlemeler sıkılaştıkça sitelerin çerez kullanımını açıkça belirtmesi zarurî hale geldi. Bu yüzden artık her siteye girdiğimizde ‘Çerezleri kabul ediyor musunuz?’ sorusuyla karşılaşıyoruz. Zira bilgiler, reklam hedeflemelerinden kullanıcı tecrübesini özelleştirmeye kadar pek çok alanda kullanılıyor ve bilgilerimizi ilgilendirebiliyor.
