Ekonomide fiyatların neden arttığını anlamak hem kişisel bütçemizi hem de genel ekonomik gidişatı yorumlamak açısından epeyce kıymetli. Bu noktada karşımıza çıkan kavramlardan biri de üfe yani ‘Üretici Fiyat Endeksi’. Üretim etabındaki maliyetlerin vakit içinde nasıl değiştiğini takip etmek için kullanılan bu endeks, tıpkı vakitte enflasyonun kaynağını anlamamızda da büyük rol oynar.
Gündelik hayatta fark etmesek de bir eserin fiyatındaki değişim aslında çok sayıda maliyet kaleminin tesiriyle şekillenir. Üfe hakkında ayrıntılı bilgiyi Dr. Hakan Özerol aktarıyor, haydi daima birlikte göz atalım.
ÜFE nedir?
ÜFE, yani ‘Üretici Fiyat Endeksi’ bir ülkede mal ve hizmetlerin üretici seviyesindeki fiyat değişimini ölçen bir göstergedir. Üreticilerin satışa sunduğu eserlerin fiyatlarında vakitle oluşan değişiklikleri takip eder. Bu fiyatlar, şimdi tüketiciye ulaşmadan evvelki etapları yansıttığı için iktisattaki birinci sinyalleri verir. Bir nevi üretim maliyetlerinin aynasıdır diyebiliriz. Tüketiciye ulaşmadan evvel iktisatta neler olup bittiğini anlamak için birinci bakmamız gereken göstergelerden biridir.
ÜFE neyi ölçer?
ÜFE hammaddeden işçiliğe, güçten lojistiğe kadar üretim sürecindeki tüm kalemlerin maliyetlerini kapsar. Bu da bize üretici tarafındaki ekonomik baskıları gösterir. Şayet bu endekste artış varsa bu çoklukla maliyetlerin yükseldiği manasına gelir. Yani eserin raf fiyatına gelene kadar hangi kademelerde zamlandığını ÜFE üzerinden görebiliriz. Böylelikle fiyat artışlarının neden kaynaklandığını daha net anlayabiliriz.
ÜFE artışı ne manaya gelir?
ÜFE’deki artış üretim maliyetlerinin yükseldiği manasına gelir. Bu artış vakitle tüketiciye yansır ve eserlerin raf fiyatları da yükselir. Yani üreticinin karşılaştığı artırımlar aşikâr bir mühlet sonra bizim alışveriş fişimize de yansır. Bu durum bazen birkaç ay içinde kendini gösterir bazen de yılın ilerleyen devirlerinde tesirini hissettirebilir. Hasebiyle ÜFE gelecekteki enflasyon oranlarını varsayım etmek için değerli bir ipucudur.
Talep enflasyonu ile farkı nedir?
Bazen de fiyat artışları maliyetlerden değil talepten kaynaklanır. Örneğin bir esere ağır talep varsa işletme sahibi bu fırsatı görüp fiyatı yükseltebilir. Bu durumda artışın sebebi talep olduğu için TÜFE, yani ‘Tüketici Fiyat Endeksi’ artar. Yani maliyetler birebir kalsa bile müşteri aslında alıyor diyerek fiyat artışı yapılabilir. Bu da ekonomik sistemde farklı çeşitte bir enflasyonun göstergesidir.
ÜFE ve TÜFE ortasındaki münasebet.
Normal koşullarda ÜFE ve TÜFE birbirine yakın seyreder. Bu iktisatta istikrarın korunduğu manasına gelir. Fakat biri başkasından çok farklıysa bu durumun sebebine bakmak gerekir. Ortadaki fark, hangi çeşit enflasyonun baskın olduğunu gösterir. Şayet TÜFE, ÜFE’den çok yüksekse bu durumda talep enflasyonu öne çıkmış demektir tam aykırısı durumda ise maliyet baskısı ağır basar. Ekonomik kararlar da bu datalar ışığında şekillendirilir.
ÜFE, TÜFE’yi nasıl tesirler?
ÜFE’deki artış çoklukla bir müddet sonra TÜFE’ye de yansır. Yani üretici fiyatlarındaki artırımlar gecikmeli de olsa tüketici fiyatlarına tesir eder. Bu nedenle ÜFE, tıpkı vakitte gelecekteki enflasyonun habercisi olarak da görülür. Örneğin bir bölümde üretici maliyetleri süratle yükseliyorsa bu durum birkaç ay içinde tüketicinin cebine direkt yansır. Bu yüzden ÜFE’yi takip etmek hem kişisel harcamalarımızı hem de genel ekonomik gidişatı yorumlamak için epey fonksiyoneldir.
ÜFE’yi Dr. Hakan Özerol’dan dinlemek isteyenler ⬇️
